9- YEVMİYECİ PERSONEL HAFTA TATİLİ HAK EDER Mİ?
Çağrı üzerine çalışan personellerin hafta tatili hak edişleri bazen yoktur, bazen ise vardır.
Çağrı üzerine çalışmanın doğası gereği personellerin haftada 20 – 30 saat aralığında çalışmaları gerekir. Uygulamada bu süreler haftanın günlerine farklı yayılabildiği gibi, bu sürelerin aşıldığı durumlar da olabilir. Buradaki esas unsurlar haftalık çalışma saati ve gün sayısıdır. Her ikisinin ayrı ayrı ve birlikte değerlendirilmesiyle doğru sonuçlara ulaşmak mümkün olacaktır.
a- Personel haftanın 6 günü bir fiil çalışıyorsa, günde kaç saat çalıştığına bakılmaksızın 7. günü hafta tatili olarak hak eder.
Örneğin; Haftada 6 gün ve günde 4 saat çalışan personel, 7. günü hafta tatili olarak hak eder ve 4 saatlik ücretini alır. (Günde 7,5 saat çalışıyorsa da 7,5 saatlik ücretini alır.) Personel haftanın 6 günü kaç saat çalışma yaptıysa, hafta tatilinde o saat kadar ücret karşılığını hak eder.
b- Personel hem 20-30 saat aralığında hem de haftada 6 günden az çalışıyorsa hafta tatili hak etmez.
c- Bazı durumlarda çağrı üzerine çalışan personelin çalışması haftalık 30 saat sınırını hatta haftalık 45 saatlik standart çalışma süresini aşabilir. Haftalık çalışma süresinin 45 saati aştığı her durumda personel hafta tatili hak eder.
SORU: Çağrı üzerine çalışan personel haftanın 5 günü ve günde 11 saat çalışırsa hafta tatili hak edişi nasıl hesaplanır?
Sosyal Sigortalar İşlemleri Yönetmeliği’nin 101. maddesinde açıkça ifade edildiği gibi; kısmi süreli sözleşme ile çalışan bir personelin çalışma süresi sözleşmede veya mevzuatta yer alan süreleri aşarsa, oluşan yeni fiili çalışma dikkate alınmalıdır ve o döneme ait bütün hesaplamalar kısmi süreli bir personele göre değil, tam zamanlı bir personele göre yapılmalıdır. Çünkü; kısmi süreli çalışmanın sınırları aşılmış ve 4857 sayılı İş Kanunu, Sosyal Sigortalar İşlemleri Yönetmeliği ve Asgari Ücret Yönetmeliği gibi mevcut mevzuat kapsamına girilmiştir.
Bu nedenle; çağrı üzerine çalışan personel 5 günde 55 saatlik bir çalışma yaparsa bir gün değil, 2 gün hafta tatili hak eder. Çünkü; 4857 sayılı İş Kanunu’nun 63. Maddesi uyarınca “Genel bakımdan çalışma süresi haftada en çok kırkbeş saattir.” Bunun diğer bir tanımı şudur; haftada 45 saat çalışma yapmış olan bir personel için SGK’ya eksik gün bildiriminde bulunulamaz. Eğer bulunulursa hem 4857 sayılı İş Kanunu’nun 13. maddesine, hem Sosyal Sigortalar İşlemleri Yönetmeliği’nin 101. maddesine, hem de Asgari Ücret Yönetmeliği’ne aykırı davranılmış olur.
4857 sayılı İş Kanunu 13. Madde: “Kısmî süreli iş sözleşmesi ile çalıştırılan işçi, ayırımı haklı kılan bir neden olmadıkça, salt iş sözleşmesinin kısmî süreli olmasından dolayı tam süreli emsal işçiye göre farklı işleme tâbi tutulamaz. Kısmî süreli çalışan işçinin ücret ve paraya ilişkin bölünebilir menfaatleri, tam süreli emsal işçiye göre çalıştığı süreye orantılı olarak ödenir.“
Sosyal Sigortalar İşlemleri Yönetmeliği 101. Madde; “Ancak, çalışma süresinin gün, hafta ve ay olarak belirlenmiş süreden fazla olması hâlinde bu süre dikkate alınarak yukarıdaki fıkralar hükmünce hesaplanan gün sayısı üzerinden bildirilir.”
Örneğin; tam zamanlı (belirsiz süreli) bir personel ile çağrıya dayalı (kısmi süreli) bir personelin haftada 5 gün, günde 11 saat çalışarak ayı tamamladıklarını düşünelim. Bu durumda tam zamanlı (belirsiz süreli) personelin SGK prim bildirimi 30 gün üzerinden yapılacak ve 40 saat de mesai eklenecektir. Aynı şekilde çağrıya dayalı (kısmi süreli) personelin SGK prim bildirimi de 30 gün üzerinden yapılmalı ve 40 saat mesai eklenmelidir.
Aksi halde; çağrıya dayalı çalışan personelin SGK bildirimini sadece işe geldiği gün sayısını dikkate alıp 20 gün üzerinden yaparsanız:
I- Aynı iş günlerinde ve saatlerinde çalışmış olan iki personelden birisine, “salt iş sözleşmesinin kısmi süreli olmasından dolayı” 10 gün eksik prim ve maaş ödemesi yaparak 4857 sayılı İş Kanunu’nun 13. Maddesine aykırı işlem yapmış olursunuz.
II- Personele 20 günlük ücret ödeyerek haftalık/aylık maksimum çalışma saatini aşmış bir personele muhtemelen asgari ücretin altında maaş ödemesi yaparak Asgari Ücret Yönetmeliği’ne aykırı işlem yapmış olursunuz.
III- Aynı sebeplerden Sosyal Sigortalar İşlemleri Yönetmeliği’nin 101. Maddesine aykırı işlem yapmış olursunuz.
10- YEVMİYECİ PERSONEL MESAİ ÇALIŞMASI YAPABİLİR Mİ?
Çağrı üzerine çalışmanın mantığına bakıldığında mesai çalışması yapılması uygun değildir. Ancak; işin gerekleri nedeniyle böyle bir durum oluşmuş ve çağrıya dayalı personel haftalık 45 saati aşan çalışmalar yapmış olabilir. Bu durumda haftalık 45 saat aşan bütün çalışmaların mesai çalışması olarak kabul edilmesi gerekir.