D vitamini, insan sağlığı için hayati öneme sahip bir vitamindir. Güneşe maruz kaldığımızda vücudumuz tarafından üretildiği için güneş vitamini olarak da bilinir. En önemli işlevi, bağışıklık sistemini güçlendirmektir. Kalsiyum ve fosfor emilimini düzenleyerek kemik sağlığını korur. Ayrıca hücre büyümesi, kas ve sinir fonksiyonu, kan basıncı ve hormon sentezi gibi birçok vücut işleminde etkilidir.
D VİTAMİNİ NEDİR? GÖREVLERİ NELERDİR?
D vitamini, vücutta birden fazla rolü olan yağda eriyen bir vitamindir. D vitamininin en önemli görevi, kalsiyum ve fosfor emilimini sağlayarak kemik ve diş sağlığını korumaktır. Ayrıca D vitamini, bağışıklık sisteminin güçlenmesine, enfeksiyonlara karşı direncin artmasına, beyin ve sinir sisteminin düzenli çalışmasına, insülin salgısının kontrol edilmesine, diyabet riskinin azalmasına, akciğer fonksiyonunun iyileşmesine, kardiyovasküler sağlığın korunmasına ve kanser gelişiminde rol oynayan genlerin baskılanmasına yardımcı olur.
D VİTAMİNİNİN FAYDALARI NELERDİR?
D vitamininin faydalarını şöyle sıralayabiliriz:
- Kemik sağlığını korur: D vitamini, kalsiyum ve fosforun bağırsaklardan emilimini artırır ve böbreklerden atılımını azaltır. Böylece kemiklerin mineralizasyonunu sağlar ve güçlenmesine yardımcı olur. Çocuklarda raşitizm, yetişkinlerde osteomalazi ve osteoporoz gibi kemik hastalıklarının önlenmesinde önemlidir.
- Bağışıklığı güçlendirir: D vitamini, bağışıklık sisteminin doğal savunma mekanizmasını destekler. Antimikrobiyal peptidlerin üretimini artırarak enfeksiyonlara karşı korur. Ayrıca inflamatuar süreçleri baskılayarak kronik hastalıkların oluşumunu engeller. Lupus, romatoid artrit, multipl skleroz gibi otoimmün hastalıkların tedavisinde de rol oynar.
- Kas fonksiyonunu iyileştirir: D vitamini, kas hücrelerinin büyümesi ve farklılaşması için gereklidir. Kas kasılmasında kalsiyumun rolünü artırarak kas gücünü ve performansını artırır. Kas zayıflığı ve ağrısının azaltılmasında etkilidir.
- Sinir sistemi sağlığını korur: D vitamini, sinir hücrelerinin gelişimi ve iletişimi için önemlidir. Sinir iletiminde kalsiyumun rolünü artırarak sinir sisteminin düzenli çalışmasını sağlar. Depresyon, Alzheimer, Parkinson gibi nörolojik hastalıkların önlenmesinde ve tedavisinde faydalıdır.
- Kalp sağlığını korur: D vitamini, kan basıncını düzenleyerek hipertansiyonun önlenmesine yardımcı olur. Ayrıca kolesterol seviyesini dengeler ve damar sertliğinin oluşumunu engeller. Kalp krizi, inme, kalp yetmezliği gibi kardiyovasküler hastalıkların riskini azaltır.
D VİTAMİNİ HANGİ BESİNLERDE BULUNUR?
D vitamini, doğal olarak çok az gıdada bulunur. Bu nedenle bazı gıdalara yapay olarak D vitamini eklenir. Bu gıdalara fortifiye gıdalar denir. Fortifiye gıdalar arasında süt, yoğurt, peynir, margarin, tahıl gevrekleri, portakal suyu gibi ürünler bulunur.
D vitamini, güneş ışığı ile ciltte üretilebildiği için besinlerle alınması gerekli değildir. Ancak güneş ışığından yeterince yararlanamayan kişiler için besin kaynakları önem kazanmaktadır. D vitamini içeren besinler şunlardır:
- Yağlı balıklar: Somon, uskumru, sardalya, ton balığı gibi yağlı balıklar, D vitamini açısından en zengin besinlerdir. 100 gram somonda yaklaşık 360 IU D vitamini bulunmaktadır.
- Yumurta sarısı: Yumurta sarısı da D vitamini içeren hayvansal bir besindir. Bir yumurta sarısında yaklaşık 40 IU D vitamini bulunmaktadır.
- Karaciğer: Karaciğer, D vitamininin yanı sıra A, B12 ve demir gibi diğer önemli besinleri de içerir. 100 gram karaciğerde yaklaşık 15 IU D vitamini bulunmaktadır3.
- Mantar: Mantar, bitkisel bir D vitamini kaynağıdır. Güneş ışığına maruz kalan mantarlarda daha fazla D vitamini bulunur. 100 gram mantarda yaklaşık 10 IU D vitamini bulunmaktadır4.
- Takviyeli gıdalar: Süt, yoğurt, peynir, tahıl gevrekleri, portakal suyu gibi bazı gıdalar yapay olarak D vitamini ile takviye edilebilir. Bu gıdaların etiketlerinde D vitamini içeriği belirtilmektedir.
D VİTAMİNİ EKSİKLİĞİ NASIL ANLAŞILIR?
D vitamini eksikliği, kandaki 25-hidroksi vitamin D seviyesinin ölçülmesi ile tespit edilebilir. Normal seviye 30 ng/ml ve üzeri olarak kabul edilirken, 20 ng/ml altı eksiklik, 21-29 ng/ml arası yetersizlik olarak tanımlanmaktadır. D vitamini eksikliği belirtileri şunlardır:
- Kemik ağrısı: Kemiklerde mineralizasyon bozukluğu nedeniyle kemik ağrısı ve hassasiyeti ortaya çıkabilir. Özellikle bacaklarda ve belde ağrı hissedilebilir.
- Kas güçsüzlüğü: Kaslarda kalsiyum seviyesinin düşmesi nedeniyle kas gücü azalabilir. Kaslarda zayıflık, kramplar ve kasılma sorunları yaşanabilir.
- Yorgunluk ve halsizlik: Vücut enerjisinin düşmesi nedeniyle yorgunluk ve halsizlik hissedilebilir. Günlük aktivitelerde zorlanma ve uyku hali görülebilir.
- Depresyon ve ruhsal bozukluklar: Sinir sistemindeki etkiler nedeniyle depresyon ve ruhsal bozukluklar ortaya çıkabilir. Kaygı, stres, mutsuzluk gibi duygular yaşanması şeklinde kendini gösterir.
-
D vitamini, vücudumuzun sağlıklı ve güçlü kalması için gerekli olan bir besindir. D vitamini, kemik, diş, bağışıklık, beyin, sinir, akciğer ve kalp sağlığını desteklerken, kanser gibi bazı hastalıkların önlenmesinde de rol oynar. Peki D vitamini eksikliği nasıl belirti verir? D vitamini hangi besinlerde bulunur? D vitamini almanın yolları nelerdir? İşte D vitamini hakkında merak edilenler.
D VİTAMİNİ EKSİKLİĞİ NASIL BELİRTİ VERİR?
D vitamini eksikliği belirtileri depresyon, kemik ağrısı, sık sık soğuk algınlığına yakalanma ve halsizlik gibi şekillerde ortaya çıkabilir. D vitamini eksikliği uzun süre devam ederse, kemik erimesi (osteoporoz), raşitizm (çocuklarda kemik deformasyonu), osteomalazi (kemik yumuşaması), kas güçsüzlüğü, kas krampları, diş çürükleri ve saç dökülmesi gibi ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.
D vitamini fazlalığı belirtileri ise aşırı D vitamini alımında ortaya çıkar. D vitamini fazlalığı durumunda kanda kalsiyum seviyesi yükselir ve böbrek taşları, kalp ve böbrek yetmezliği, bulantı, kusma, kabızlık, iştahsızlık, susuzluk, idrar yapma sıklığında artış, baş ağrısı, baş dönmesi, yer ve zaman algısında bozukluk gibi sorunlar yaşanabilir.
D VİTAMİNİ EKSİKLİĞİ KİMLERDE GÖRÜLÜR?
D vitamini eksikliği her yaş grubunda görülebilir ancak bazı kişilerde daha sık rastlanır. Bunlar şunlardır:
- Açık tenli kişiler: Cilt rengi ne kadar açık olursa güneşten yeterli miktarda D vitamini üretmek için o kadar az zamana ihtiyaç duyulur. Ancak açık tenli kişiler güneş ışınlarının zararlı etkilerinden de daha çok etkilenirler ve cilt kanseri riski taşırlar. Bu nedenle açık tenli kişiler güneşe maruz kalmayı sınırlayabilir veya yüksek faktörlü güneş kremleri kullanabilirler. Bu durumda da D vitamini eksikliği oluşabilir.
- Kapalı ortamda çalışan kişiler: Güneş ışığına yeterince maruz kalmayan kişilerde D vitamini eksikliği görülebilir. Özellikle ofis ortamında çalışan, gece vardiyasında olan veya evden çalışan kişiler güneşten yeterli miktarda D vitamini alamayabilirler.
- Yaşlılar: Yaş ilerledikçe ciltteki D vitamini üretimi azalır. Ayrıca yaşlı kişiler genellikle güneşe daha az çıkarlar veya kapalı giysiler giyerler. Bu da D vitamini eksikliğine yol açabilir.
- Beslenme bozukluğu olanlar: D vitamini yağda eriyen bir vitamindir ve yağ emilimini bozan bazı hastalıklar veya ilaçlar D vitamini eksikliğine neden olabilir. Örneğin çölyak hastalığı, Crohn hastalığı, safra kesesi ameliyatı, bazı kolestrol ilaçları veya kilo verme ilaçları D vitamini emilimini azaltabilir.
- Kapalı giysi giyenler: Cildin güneşe maruz kalan yüzeyi ne kadar az olursa D vitamini üretimi de o kadar az olur. Bu nedenle kapalı giysi giyen veya başörtüsü takan kişilerde D vitamini eksikliği görülebilir.
- Gebe ve emziren kadınlar: Gebelik ve emzirme döneminde D vitamini ihtiyacı artar. Anne adayının yeterli miktarda D vitamini alması hem kendi sağlığı hem de bebeğin sağlığı için önemlidir. D vitamini eksikliği anne adayında kemik erimesi, bebeğinde ise raşitizm riskini artırabilir.
- Böbrek hastalığı olan kişiler: Böbrekler, vücutta üretilen D vitamininin aktif hale gelmesinde rol oynar. Böbrek hastalığı olan kişilerde bu işlem bozulur ve D vitamini eksikliği oluşur.
- Karaciğer hastalığı olanlar: Karaciğer de böbrekler gibi D vitamininin aktif hale gelmesinde görev alır. Karaciğer hastalığı olan kişilerde de D vitamini eksikliği görülebilir.
MAŞALLAH DAĞ