Toplum sorunlarını bilmekle birlikte, Bulundukları zamanın zemininde Fikret ve arkadaşlarının sanıldığı gibi toplumun içinde oldukları söylenemez. Maddi aşiyanları, kendi yarattıkları melankolinin ağır bastığı manevi dünyalarında ve sonbahara demir atmış durumdadır.
Tevfik Fikret bozuk düzeni taşlayan şiirleri İttihat ve Terakki dönemine aitti. Ona göre İttihat ve Terakki yönetimi Abdülhamit’e rahmet okutuyordu. Revzen-i Mahlû’, Doksanbeşe Doğru ve Han-ı Yağma gibi şiirleri bu dönemin ürünleriydi.
Tevfik Fikret’in uzun süre profesyonel olarak gazetecilik yaptığını söyleyemeyiz. Tanin dönemindeki varlığı da uzun süreli olmadı. Ancak ömrünün önemli yıllarında dergicilikle ilgilendiğini söyleyebiliriz. Gazetelerdeki yazıları şiir, edebiyat, sanat ve edebi akımlarla ilgiliydi.
Tevfik Fikret’in hayatının dönüm noktası, Galatasaray lisesinden ayrılmak zorunda kalmasıydı. Onun anlatımıyla “oğul anasından ayrı” bırakılmıştı. Robet Kolejde çalışmak zorundaydı. Burada çalışması nedeniyle dindar çevrelerin hücumuyla karşı karşıya kalmıştı. Mehmet Aktifle polemikleri bu dönemde olmuştu. Bu kalem kavgaları sanırım dergilerin işine yarıyor ve kışkırtıyorlardı. Bu polemiklerden Mehmet Akif de pişmanlık ve üzüntü duymuştu.
Tanin gazetesinin Servet-i Fünun içinden doğduğunu söyleyebiliriz. Gazete çıkarma fikrini 1908’de Hüseyin Kazım Kadri önermiş, adını Tevfik Fikret koymuş. Hüseyin Cahit Bey’in yönettiği gazete, İttihat ve Terakki Partisi’nin yayın organı durumuna düşünce Tevfik Fikret ve Kazım Kadri’nin yolları ayrılmış. Aslında Tevfik Fikret’in hayatı başlı başına bir dramdır. Sonbahar rüzgârının önünde belki hiç istemediği mecralara sürüklenmiş bir yaprak gibidir.
Tevfik Fikret’in sanat hayatına “Sitayiş-i Hazret-i Padişahi” yarışmasında Sultan Abdülhamit’i öven şiirle girdiğini ve yine Mirsat dergisinin Tevhit yarışmasında kazandığını ve şiirini “Senin lütfundur ümmidim, senin meczubunum.. Allah” dizesiyle bittiğini dindar bir dedenin torunu olduğunu belirtmek gerekir. Her devirde reyting insanları ne yazık ki istemedikleri kutuplara zincirlemiştir. Gerici yobaz yaftası giydirilen Akif ilerici bir aydındı. Yazılarımda belirttiğim gibi, “ Fikret’i paranoyak, şizofren bir ruh hastası, dinsiz, imansız, kişiliksiz gösterebilmek için yırtınmak, onun karşısına Akif’i çıkarmak, sonunda pişmanlık duyulmuş bir tartışmanın arkasına sığınmak kime yarar sağlayacaktır? Aynı soruyu Necip Fazıl ve Nazım Hikmet için de sorabiliriz? Tevfik Fikret’in oğlunu papazlığa iten nedenleri çok iyi tahlil etmek gerekir.
Hanı bir söz vardır: “Bıraktığın yerde olabilirim ama bıraktığın gibi olamam.” Zaman ve zemin insanın değer anlayışlarını ve yargılarını ister istemez değiştirir. Tevfik Fikret elli yaşını göremedi. Yine Muallim Naci, İbrahim Şinasi, Namık Kemal, Nabizâde Nazım, Ali Suavî, Ömer Seyfeddin, Cahit Sıtkı Tarancı, Kemalettin Kamu, Ömer Bedreddin Uşaklı, Ziya Osman Saba, Orhan Veli Kanık, Sait Faik Abasıyanık, gibi pek çok şair kırklı yıllarda göçüp gittiler. Altmış, yetmiş yaşlarına kadar yaşamış olsalardı, dünya görüşleri ne olurdu? Onun için bugün ne o dergi ne Tevfik Fikret olurdu. İnönü’nün bir vecizesi var. Yeni bir Dünya kurulur, Türkiye’de yerini alırdı. Olan da zaten bundan başkası değildi.
İsim vermeme gerek yok. Bugün adı, caddelere, sokaklara, mahallelere, okullara verilen bir şair, yazar, mutaassıp çevrelerin dava adamı, polemik ustası; genç yaşta vefat etseydi, onu yukarıda andığım niteliklerinden uzak içki, kumar ve bohem hayatı süren şair diye anacaktık.