Zekat nedir, nasıl hesaplanır, zekat 2023 ne kadar sorularının yanıtlarını Diyanet Zekat Hesaplama Sistemi üzerinden örneklerle sizler için derledik. Ayrıca haberimizde zekat kime verilir, kime verilmez, zekat kime düşmez, zekat nasıl verilir, zekat verirken ne söylenir, zekat ne zaman verilir, Ramazan'da zekat vermek şart mı sorularının ayet ve hadislerle yanıtlarına da ulaşabilirsiniz. Zekat hesaplama oranlarına da Diyanet'in açıklamaları ışığında haberimizde. Gelin önce zekat nedir sorusunun yanıtlarıyla başlayalım. Diyanet'in Zekat nedir sorusuna verdiği yanıta göre, "dinen zenginlik ölçüsü kabul edilen miktarda ,ki buna nisap denir, mala sahip olan kimselerin Allah rızası için muayyen kişilere vermesi gereken belli miktarda para ve mal demektir. Gelelim zekat nasıl hesaplanır sorusunun yanıtına. Zekat hesaplamada Kur'an-ı Kerim ve Diyanet kişinin mal varlığını esas alır. Kişinin zekat ödeme sınırına ulaşıp ulaşmadığını belirleyen ölçün kişinin mal varlığıdır. Zekat'ın bir kişiye farz olması için kişinin en az 80 gram altına değer mal varlığının olması gerekir. Diyanet zekat hesaplamada 80,18 gram altın, 5 deve, 30 sığır, 40 koyun veya keçi değerindeki mal varlığının da zekat hesaplama sınırı olarak koyar. Günümüzde zekat hesaplamada 80 gram altın değeri hesaplamayı kolaylaştırdığından çok daha fazla kullanılan bir yöntemdir. Gelin zekat hesaplamayı bir örnekle açıklayalım. 12 Nisan 2023 çarşamba günkü gram altın fiyatını dikkate alarak zekat hesaplaması yapalım. Bugün altının gram fiyatı 1,248 lira. 80,18 gram altın hesabı için 1248x80.18 hesabının yapılması gerekir. Bu hesabın bugünkü yanıtı 100 bin 64 liradır. Zekat hesaplama yaparken dikkat edilmesi gereken nokta güncel altın gram fiyatına göre hesaplama yapmaktır. Eğer değeri 80.18 gram altının üzerinde bir mal varlığınız varsa zekat vermek için ikinci bir şartı yerine getirmiş olmanız gerekir. Zekat sınırını aşan malvarlığınızın en az 1 yıl sizde olması gerekir. Zekat hesaplamaya konu olan malvarlığının bir birikime dönüşmüş olması, ailenizin ve sizin günlük ihtiyacınız olmaması gerekir. Bu nedenle mal ediniminin üzerinden 1 yıl geçmi olması size zekatı farz yapar. Burada mal varlığınızın günlük kullanımınızda olmaması da bir diğer etken. Örneğin, bir eviniz var ve değeri zekat verme sınırını geçiyor. Ancak o evde siz ve aileniz yaşıyorsunuz. O zaman günlük ihtiyacınız olduğu için oturduğunuz evin zekatını vermekle yükümlü değilsiniz. Ancak ikinci bir eviniz varsa ikinci ev bedeli üzerinden ve diğer malvarlıklarınızla birlikte zekat hesaplaması yapmak üzerinize farz olur.
DİYANET ZEKAT HESAPLAMA SİSTEMİ
Gelelim zekat hesaplama sistemine. Zekata konu olacak malvarlığınızın tamamını hesapladınız. Bu malvarlığınızın 40'ta 1 'i oranında zekat vermekle yükümlüsüdür. Yine örnek bir hesaplamayla gidelim. Örneğin, 150 bin liralık bir mal varlığınız ve bu varlık 1 yıldan uzun süredir sizinle. 150.000 bölü 40 hesabının sonucu olan 3 bin 750 lirayı zekat olarak vermeniz gerekir. Zekat hesaplamayı kendiniz yapmakta zorlanıyorsanız Diyanet'in Zekat Hesaplama Sistemi'ne girerek ne kadar zekat ödemeniz gerektiğini kolaylıkla hesaplayabilirsiniz. Diyanet Zekat Hesaplama Sistemi için bilgisayarınızın arama çubuğuna https://zekathesapla.tdv.org/ yazmanız yeterli. Karşınıza çıkan ekranda sizden istenen bilgileri gerekli yerlere yazarak ne kadar zekat ödemeliyim sorusuna kolaylıkla yanıt bulabilirsiniz.
Kur'an-ı Kerim'e göre diğer malvarlıklarına ilişkin zekat hesaplama oranları ise şöyle:
Altın: En az 80,18 gram veya daha çok miktarda olursa, kırkta bir tanesi,
Gümüş: En az 561 gram veya daha çok miktarda olursa, kırkta bir tanesi,
Para: En az nisap miktarı veya daha çok miktarda paranın kırkta bir tanesi, (Paranın nisabı, yani parada zekât vermeye asıl meydana gelen zenginlik ölçüsü: en az 80,18 gram altın karşılığı paraya sahip olmaktır)
Ticaret Malları: En az nisab miktarı para değerinde veya daha çok miktarda meydana gelen her çeşitli ticaret malının kırkta bir tanesi,
Koyun ve Keçi: Kırk koyun veya keçi de bir koyun veya keçi,
Sığır ve Manda: Otuz sığır veya manda için bir yaşını tamamlamış dana,
Deve: Beş deve için bir koyun veya keçi. Hayvanların sayısı arttıkça zekâtın miktarı değişir.
Arazilerden elde edilen ürünlerin zekâtı daha ayrıdır. Yukarıda sayılan malların zekâtları bizzat cinslerinden verilebileceği benzeri bunların değerleri para olarak verilebilir. Zekâtın sahih meydana gelmesinin şartı niyettir. Servet Sahibi Meydana Gelen bir mümin fakire zekât verirken kalbi ile niyet etmesi gereklidir, dili ile söylemesi kural değildir.
HANGİ MALLARA NE ORANDA ZEKAT VERİLİR?
Altın ve Gümüş (Süs olarak veya mal olarak ) %2.5 oranında
Madeni veya kağıt para %2.5 oranında
Ticaret malları %2.5 oranında
Toprak ürünleri; Doğal Sulama Ürünlerinde %10 oranında,
Çaba ile sulanan Ürünlerde %5 oranında
Bal %10 oranında
Maden ve Gömü %20 oranında
Deniz Ürünleri %20 oranında
Kira Gelirleri: Araç ve bina benzeri mülklere zekat uygulanmaz, kira gelirleri var ise ve senelik tutarı nisap miktarına erişiyor ise bu gelire %2.5 zekat uygulanır ( Birtakım görüşlere gereğince bu oran tarımdaki benzeri %10 olmalıdır). Aylık, Para, Serbest Meslek Kazançları Bu gelirlerin senelik tutarları, ihtiyaçlar ve borçlar düşüldükten daha sonra %2.5 oranında zekata elbet olur. Hisse Senedi Alım satımı yapılmak üzere bulunduruluyorsa ticari mal kararında olup kendisine ve kazanç gelirine %2.5 uygulanır.
ZEKAT KİMLERE VERİLİR?
Zekat kimlere verilir sorusunun yanıtını Diyanet, Kur'an-ı Kerim'deki ayetlerle şöyle açıklıyor:
"Zekâtın verileceği kimseler Kur’an-ı Kerim’de belirtilmiştir. Bunlar; fakirler, miskinler, zekât toplamakla görevlendirilen memurlar, müellefe-i kulûb adı verilen kalpleri İslam’a ısındırılmak istenen kimseler, esaretten kurtulacaklar, borçlular, Allah yolunda cihad edenler ve yolda kalmış olanlardır (Tevbe, 9/60).
Fakir ve miskin, temel ihtiyaçları dışında herhangi bir maldan nisab miktarına sahip olmayan kimsedir. Ancak temel ihtiyaçları dışında, ister artıcı (nâmî) vasıfta olsun ister olmasın, herhangi bir maldan nisap miktarına sahip olan kimse fakir veya miskin kapsamında olmadığından ona zekât verilmez (İbnü’l-Hümâm, Feth, 2/266).
Borçlu, kul hakkı olarak borcu olan ve borcunu ödeyeceği maldan başka nisab miktarı malı bulunmayan kimsedir (İbnü’l-Hümâm, Feth, 2/268).
Yolda kalmış kimse, sürekli yaşadığı yerde malı bulunsa bile, çıktığı yolculukta parasız kalıp parasına ulaşma imkânı bulamayan, başka bir deyişle, parasızlıktan yolda kalmış ve memleketine dönemeyen kimsedir. Bu kimseye, malının bulunduğu yere dönmesine ve dönünceye kadarki ihtiyaçlarını gidermesine yetecek kadar zekât verilebilir (Kâsânî, Bedâî’, 2/43-46).
Günümüzde yolcu olan kişi istediği zaman memleketindeki parayı banka kartı veya başka bir yöntemle alma imkânına sahipse ona zekât verilmez. “Allah yolunda” anlamına gelen “fî sebîlillah” ifadesi ise, kendisini Allah yoluna ve İslam’a adamış hac yolcuları, askerler ve ilim için yola çıkan gerçek kişiler olarak yorumlanmıştır.
ZEKAT KİMLERE VERİLMEZ, ZEKAT KİMLERE DÜŞMEZ?
Diyanet'in Kur'an-ı Kerim'deki ayetlere ve hadislere dayandırarak 'Zekat kimlere verilmez, zekat kimlere düşmez?'sorusunun yanıtı ise şöyle:
Hanefilere göre aşağıda sayılanlara zekât ve fitre verilmez:
a) Ana, baba, büyük ana ve büyük babalara,
b) Oğul, oğlun çocukları, kız, kızın çocukları ve bunlardan doğan çocuklara,
c) Eşine,
d) Müslüman olmayanlara,
e) Zengine yani aslî ihtiyaçları dışında nisap miktarı mala sahip olan kişiye,
f) Babası zengin olan ergen olmamış çocuğa (Merğinânî, el-Hidâye, II, 223-228).
ZEKAT NASIL VERİLİR, ZEKAT VERİRKEN NE SÖYLENMELİ?
Zekat nasıl verilir sorusunda en çok merak edilen konu kişinin zekat verirken paranın zekatı olduğunu söylemeli mi söylememeli konusudur. Dinen zekat olduğunu söylemek zorunluluğu yok. Ancak zekat verilen kişinin bilinmeyen bir nedenle zekat alamayacağı düşünüldüğünde söylenmesi karşı tarafın dinen yanlışa düşmesini engeller. Örneğin, bir nedenle zekat vereceğiniz bir kişi buldunuz. Dışarıdan görüntüsü onun zekat almaya uygun olduğu izlenimi yaratabilir ancak kişinin bilmediğiniz bir mal varlığı olabilir. Hatta kendisi zekat yükümlüsü olabilir. Bu nedenle kimin verdiği, ne için verdiğinin aktarılması faydalı olur.
ZEKAT NE ZAMAN VERİLİR?
ZekAt vermenin belli bir zamanı yoktur. Oruç ve hac ibadetlerinde olduğu gibi nisap miktarı malın üzerinden sene geçmiş olması konusunda da kamerî ay hesabı uygulanır. Farz olduğu andan itibaren verilmesi gerekir. Bunun için belli bir kamerî ayı veya Ramazan'ı beklemeye gerek yoktur. Zekât vermekle yükümlü olanların, yükümlü oldukları andan itibaren en kısa zamanda zekâtlarını vermeleri gerekir. Çünkü zekât bir kulluk borcudur, borç da bir an önce ödenmelidir. (İbn Âbidîn, Reddü'l-muhtâr, III, 175, 191-192, 223).