Orta Anadolu coğrafyasının heybetli burcu olan Hasan Dağı, Anadolu’nun aksakal bilge dervişleri gibi önünden geçen yolcuları selamlamaktadır.
Ankara ve Konya’dan Niğde, Adana ve Mersin’e giden yolcular, otobüslerin mola verdiği yerde, başı dumanlı Hasan Dağı’nı saygı ve hürmetle selamlarlar… Hasan Dede ile Ali Baba’nın öyküsü ve Somuncu Baba’nın fakir doyuran bereketli sofrası, Hasan Dağı ve Aksaray’ın bir başka cazibe yanıdır… Aksaray’ın baş tacı ve simgesi olan Hasan Dağı, “Kar ile Kor Öyküsü”ne, nice ozanların ve sevdalıların şiirlerine, aşk şarkılarına ve göç destanlarına esin kaynağı olmuştur. Özellikle; Ihlara Vadisi, Güzelyurt (Gelveri) ve Saratlı’da yaşayan Ortadoks Rumların 1924’de yaşadıkları Mübadele acısının hüzünlü yol öyküsüne de tanıklık eden Hasan Dağı yeli, hâlâ gıcırdamaktadır beyinlerde… Bu gezimde bana rehberlik eden çok değerli insan Dr. Lütfi Dokuzoğlu ile Aksaray Kültür ve Turizm İl Müdürlüğü elemanları ve Aksaray Üniversitesi’nden Dağcı Zafer Yıldız’a teşekkür borçluyum…
Hasan Dağı bir volkanik dağdır. Büyük Hasan ve Küçük Hasan Dağı olmak üzere iki büyük krateri vardır. Melendiz dağının büyük kısmı, bu iki kraterden çıkan lavlardan meydana gelmiştir. Büyük Hasan dağında iyi muhafaza edilmiş bir ana krater ile onun etrafında parazit koniler bulunur. Küçük Hasan dağının zirvesi bir Somma durumundadır. Yani eski kalderanın sınırlarını teşkil eden dikliklerin artıkları vardır. Bunlar sayesinde ilk kraterin şeklini çıkarmak mümkündür. Adı geçen kraterden çıkan andezit ve bazalt lavları kuzeye doğru akarak geniş bir alana yayılmış, tüfler ise Kızılırmak’a kadar ulaşmıştır. Bu dağ Aksaray ve Niğde il sınırları içerisinde yer almaktadır. 1750 metresine kadar meşe ormanlarıyla kaplıdır. Dağın eteklerinde ve çevresinde çeşitli Türk boyları ve özellikle de Yörükler yaşarlar. Özellikle ana volkan konisini oluşturan Büyük Hasan Dağı (3268 m); kuzeybatısındaki Aksaray Ovası batısındaki Obruk Platosu ve güneyindeki Bor Ovası düzlüklerinden aniden yükselerek kasvetli bir doğal Abide görüntüsü sunmaktadır. Bu ana volkan konisinin doruğu tipik bir kraterden oluşmakta ve kraterin tabanında bir krater gölü bulunmaktadır. Ana koninin hemen güneydoğusundaki daha küçük boyutlu ve yükseltisi daha az olan ikiz koni ise Küçük Hasan Dağı (2844 m) olarak anılmaktadır. Bu volkan konisinin de doruğu tipik bir krater halindedir. Oldukça taze ve karakteristik volkan şekilleriyle Türkiye’nin en genç volkan dağları arasında bulunan Hasan Dağı volkanik ünitesi tarihi çağlardan bu yana daldığı uykusuna devam etmektedir. Dağın eteklerinde Antik Roma şehri Nora bulunmaktadır.
Dağ, çeşitli safhalarda püskürmüş olan materyallerden oluşmuş tipik bir volkan konisi görünümündedir. Temelde, koninin iskeletini oluşturan andezitler, onun üzerinde ise bazalt akıntıları bulunmaktadır. Son dönemde ise, eski lav akıntılarındaki yarıklardan çıkan genç bazalt akıntıları ve bazalt koniler (kül konileri) meydana gelmiştir. Dağın doruğunda ana baca üzerinde bir krater, doğu yamaçlarda ise parazit koniler bulunmaktadır. Dağın yamaçlarında, dördüncü zamanda meydana gelen aşınmalarla vadi biçimindeki yarıntılar meydana gelmiş durumdadır. Hasan dağlarının hemen yakınında Melendiz Dağı bulunur. Bu dağ da, oluşum zamanı, yapı ve şekil bakımından Hasan dağına benzer özellikler gösterir. Tuz Gölü’nün güneyinde bulunan Karacadağ, Meke Dağı ve Karadağ da Erciyes Dağı ve Hasan Dağı ile aynı hat üzerinde bulunan diğer volkan konileridir. 20 Eylül 2020’de Hasandağ’ın güneybatısında meydana gelen 5.3 şiddetindeki depremin ardından dağda basınçlı gaz çıkışları (fümerol) oluştu. Kasım 2021’de yapılan incelemeler sonucunda magma düzeyinde yükselmeler tespit edildi.
Devamı haftaya…
