Safiye Erol’un kitapları

7 Ekim 2024’de bediyete yolcu ettiğimiz Safiye Erol’un kitapları arasında beşini hatırladım: Kadıköy’nün Romanı, Ülker Fırtınası, Ciğerdelen, Dineyri Papazı ve Çölde Biten Rahmet Ağacı...

Kubbealtı Akademisi Kültür ve San’at Vakfı,  vefa örneği göstermek ve gerçek bir kültür hizmeti yapmak için Safiye Erol Külliyâtı’nı yayınlama kararı almış ve ilk etapta beş kitabını yayınlamış ve ben de oradan edinmiştim:

 Bunlardan Kadıköyü’nün Romanı 1938’de, Ülker Fırtınası 1944’de, Ciğerdelen 1946 ve 1974’de yayımlanmış. Dineyri Papazı, tefrika edildiği 26 Mayıs-12 Ekim 1955 tarihli Tercüman nüshaları  arasından; Çölde Biten Rahmet Ağacı’nı ise, 1962 yılının Ocak-Şubat aylarına ilişkin Yeni İstanbul gazetesinin sayfaları arasından gün ışığına çıkarılmış ve  değerli bir araştırmacı bilim adamı olan Halil Açıkgöz tarafından yayına hazırlanmış.

Safiye Erol, ulaştığım bazı kaynaklara göre 1900 yılında Keşan’da, ancak, elimdeki Kubbealtı’nın Külliyâtına  göre 2 Ocak 1902’de Uzunköprü’de doğmuş. Ondört-onbeş yaşlarındayken öğrenim  için Almanya’ya gönderilmiş. Lise ve üniversiteyi bitirdikten sonra felsefe üzerine doktorasını yaparak 1926 yılında  dönmüş. Ömrünü yazılarına  ve  tasavvuf’a adamış. Romanlarının dışında, 1941’de Selma Lagerlöf’den Portugaliye İmparatoriçesi ve 1945’de La Motte-Foque’den Su Kızı adlı çevirileri yayınlanmış. 1951’de Kenan Rıfâî hakkında üç bölümlük felsefî incelemesi, Kenan Rıfâî ve  Yirmince Asrın Işığında Müslümanlık adlı kitapta yer almış. Bu kitabın diğer yazarları Sâmiha Ayverdi, Nezihe Araz ve Sofi Huri..

Safiye Erol’un çeşitli gazetelere tefrikalar yazmış. Bunlar  gazete sayfaları arasında kalmışlar. Kubbealtı Akademisi Vakfı, bunlardan ikisini  gün ışığına çıkarmış.

Safiye Erol 7 Ekim 1964 günü İstanbul’da vefat etmiş ve Karacaahmet Mezarlığı’na defnedilmiş. Ölümünü büyük mütefekkir ve yazarımız Sâmiha Ayverdi bir dostuna yazdığı mektupta şöyle haber veriyordu ki, bu duyurunun içerisinde bir başka acı gerçek vardı:

“Maalesef memleketin en değerli, dürüst, hamiyetli, imanlı, münevver ve bilhassa son derece derin ve bilgili bir evlâdını, azîz ve sevgili arkadaşım Safiye Erol’u kaybettik. Memleket, böyle muhteşem ve yerine konmaz bir âbidenin eksilişini âdeta duymadı. Umursamadı...”

Evet, Sâmiha Ayverdi’yi göre, Safiye Erol, halkını tanıyan, ülke gerçeklerini, yüreği kadar kafasında duyan bir aydındı.

Kadıköyü’nün Romanı, 1930’lu yıllarının Kadıköyü’nü anlatıyor. Bir aşk romanı. Ancak, zaman, mekan ve insan unsuruyla bunların içerisinde vücut bulduğu kültürümüz, gelenekler, görenekler bütün bunların felsefi boyutları şiirsel bir anlatımla beslenince bir başka anlam kazanmış. Sonuç, her şeyin bir fakat’ının olduğu gerçeği...

Ülker Fırtınası: Yalnız Hazreti İsa’nın değil, hepimizin hayatında Yehuda ile özdeşleştirdiğimiz biri vardır. Ama Yehuda Sermet midir, yoksa Nuran mı? Bu görecelidir. Gerçek olan şu ki, Ülker Fırtınası bir kültür fırtınasıdır ki, bir türkü bir şarkı lezzetinde verilmiştir. Özet mi? Nuran’ın babasının bir şarkısı vardır:

“Beni hicrâna âşina eden baht-ı siyâhımdır

Seni hep bîvefâ eden benim baht-ı siyâhımdır.”

Ciğerdelen, Safiye Erol’un annesi olan Keşanlı İkbal Hanım’dan yola çıkılarak Rumeli, serhat illeri ve akıncı ruhuna doğru bir yolculuktur. Roman kahramanı Canzi’nin roman içinde aktardığı tarihi romana, Rumeli’nin bir folklor hazinesi de diyebilirsiniz.

Dineyri Papazı’na, Müyesser’le Akif Kaptan’ın, Bülentle Güzin’in, Gülbin’le Ercüment’in ve ötekilerin aşklarını anlatan bir roman olarak değil, bu güzel yemeğin tuzu, biberi gibi tadında, kararında verilen genel kültür ve felsefi tahlillerle hatırlamak mümkündür.

Çölde Biten Rahmet Ağacı, 1962 ramazanında tefrika edilmiş ve  Yüce Peygamberimiz Hazret-i Muhammed’in hayatından bazı safhaları anlatmaktadır.