Asıl işveren kavramı

Asıl işveren kavramı, İş Kanunu’nun Tanımlar başlıklı maddesinde karşımıza çıkar.

“Bir işverenden, işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı işlerinde veya asıl işin bir bölümünde işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde iş alan ve bu iş için görevlendirdiği işçilerini sadece bu işyerinde aldığı işte çalıştıran diğer işveren ile iş aldığı işveren arasında kurulan ilişkiye asıl işveren-alt işveren ilişkisi denir.“ (4857 sayılı İş Kanunu / Madde 2 / Fıkra 6)

Asıl işveren tanımına ise Alt İşverenlik Yönetmeliği’nin, Tanımlar başlıklı maddesinde rastlarız.

“Asıl işveren: İşyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı işleri veya asıl işin bir bölümünde işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işleri diğer işverene veren, asıl işte kendisi de işçi çalıştıran gerçek veya tüzel kişiyi yahut tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşları… ifade eder.” (Alt İşverenlik Yönetmeliği / Madde 3 / Fıkra Ç)

Asıl işveren kimdir?

Asıl işveren kavramı genellikle doğru anlaşılan bir kavram olmasının yanında, yanlış yorumlanmaya gayet açık ve bu özelliği nedeniyle de oldukça kritik bir kavramdır. İki taraflı bir ilişkide hangi tarafın asıl işveren olduğu gayet net olabilirken, karmaşık bir ilişkiler ağı içerisinde kimlerin hangi durumlarda asıl işveren olarak değerlendirilmesi gerektiği, kurulan iş ilişkisinin türüne göre değişkenlik gösterir.

Örnek

Limka firmasının enerji tesisi yapım işini Gimma firması üstlenmiş ve bir alt işverenlik sözleşmesine binaen fabrika şantiyesinin temizlik işlerini Pak Temizlik firmasına devir etmiştir.

Bu üçlü iş ilişkisi bağlamında ve tanımsal olarak işin sahibi olan Limka firması asıl işveren, tesis yapım işini üstlenen Gimma firması müteahhit (yüklenici), şantiyenin temizlik işlerini üstlenen Pak Temizlik firması ise alt işveren konumundadır.

Bu noktada akla “Pak Temizlik firmasının asıl işvereni Limka mıdır yoksa Gimma mıdır” sorusu gelir. Tanımsal olarak asıl işveren Limka firmasıdır ancak Pak Temizlik ile Limka arasında hiçbir sözleşme ilişkisi yoktur. Pak Temizlik firmasının sözleşme ilişkisi sadece Gimma iledir ve üçlü ilişki bağlamında müteahhit (yüklenici) olan Gimma firması, Pak Temizlik ile olan ilişkisi bağlamında asıl işveren konumuna geçmiştir. Bu örnek bize “asıl işveren kimdir” sorusunun cevabının izafi olduğunu gösterir. Soru Limka firması ile Gimma firması ilişkisine binaen soruluyorsa; iş bütünüyle ve anahtar teslim şeklinde verildiyse bir asıl işveren yoktur, aksi durumda ise asıl işveren Limka’dır. Soru Gimma firması ile Pak Temizlik firması ilişkisine binaen soruluyorsa asıl işveren Gimma’dır. Soru Limka firması ile Pak Temizlik firması ilişkisine binaen soruluyorsa asıl işverenin kim olduğuna karar verilebilmesi için muhtemelen kapsamlı bir araştırma ve bilirkişi tespiti gerekecektir.

Sorular

-        Mevcut veya müstakbel iş ilişkinizde asıl işveren kimdir?

-        Siz veya kurumunuz, asıl işverenin kim olduğunu tespit edebilecek veya kendinizi asıl işveren olarak konumlandıracak bir ilişki inşa edebilecek bilgi birikimine ve uygulama tecrübesine sahip misiniz?

-        Asıl işverenin yanlış konumlandırılması durumunda hangi cezai müeyyidelerle karşılaşılması muhtemeldir?

Sadece üç firmanın dâhil olduğu basit bir iş ilişkisinde dahi bu denli karmaşık hâle gelebilen asıl işveren kavramı, kalabalık ve katmanlı iş ilişkileri söz konusu olduğunda çok daha büyük sorunlara yol açma potansiyeli taşımaktadır. Kimin hangi durumda asıl işveren konumunda olduğu, mevzuatın ona yüklediği edimleri kökten değiştirecek ve ciddi tehditlerle karşı karşıya kalınmasına neden olabilecektir.

Devamı sonraki yazıda…